Azərbaycan son aylarda erməni girovluğuna düşən vətəndaşları
Dilqəm Əsgərov və Şahbaz Quliyevi hələ ki, xilas edə bilmədi. Uydurma “DQR” də
qurulan məhkəmə məzhəkəsində onlara müvafiq olar ömürlük və 22 il həbs oxundu.
Bəzi ekspertlərimiz bu məsələdə hökuməti ittiham edərək vurğulayır ki, əslində
girovlarımızla bağlı zamanında adekvat addımlar atılsaydı, onları tezliklə azad
etmək olardı. Lakin göründüyü kimi belə olmadı. İndi düşündürücü məqamlardan
biri də budur ki, bundan sonra necə, onları xilas etmək üçün çıxış yolları
varmı?
Bu və ya digər mövzularda Deyerler.org-un suallarını hazırda
Tiflis səfərində olanhüquq müdafiəçisi, Əsir və Girovların azad olunması üzrə
Almaniyada yerləşən Beynəlxalq İşçi Qrupun Azərbaycan üzrə koordinatoru Əvəz Həsənov cavablandırır.
- Vaxtaşırı Qarabağ münaqişəsinə dair açıqlamalarınız, bəzən
də ATƏT rəsmiləri barəsində ümidli çıxışlarınız olur. Uzun illərdir bu sahədə
işləyən Minsk Qrupunun bu məsələninn həllində nəsə edəcəyinə inanırsınızmı?
- Minsk Qrupunun (MQ) fəaliyyətini son zamanlar hamı tənqid
etməyə meylli olduğu halda, mən real vəziyyəti başqa cür dəyərləndirməyə cəhd
edirdim. Əsas ideyam bundan ibarət idi ki, “bu format Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin
həlli üçün hamının qəbul etdiyi formatdır, istəsək də, istəməsək də onun
mandatı qəbul olunub. Gəlin bu format çərçivəsində bütün resursları sınayaq və
sonra onun dəyişməsini tələb edək. Qəribə olsa da, bəlli olur ki, MQ münaqişə
ilə bağlı bütün mümkün variantları təqdim etmiş və tərəflərdən real addımlar
gözləyir. Deməli “top” tərəflərin meydançasındadır. İndi sülhə nail olmağa mane
olan tərəfi “məcbur etmək” lazımdır ki, o prosesi pozmasın. O üzdən, mən ümidli
təkliflərlə çıxış edirəm.
- Girovluqdakı azərbaycanılar Dilqəm Əsgərov və Şahbaz
Quliyevlə bağlı bir müddət əvvəl, hələ onlar barəsində məhkəmə hökmü verilməmiş
belə bir açıqlamanız olub: “Bizim girovluqda məhkum olunan vətəndaşlarımız ilə
bağlı dediklərimi əvvəldən eşidən olsaydı, prosesin gedişində çox şeyi biz diktə
edə bilərdik. İndi gecikdik. Bu istiqamətdə edilən bütün patriotik bəyanatların
üzərinə də su ələnməkdədir. Praqmatik olun, düzgün nəticə çıxarmaq vətən üçün əsassız
millətçi olmaqdan daha sərfəlidir”. “Dediklərim” deyərkən nəyi nəzərdə
tutursunuz və biz niyə gecikdik?
- Təəssüf
hissi ilə demək istəyirəm ki, girovlarla bağlı bizim etdiklərimiz onlara
zamanında az təsir etdi. Təbii ki, dövlət bütün siyasi səviyyələrdə onların
azad olunmasını tələb edir. Bütün beynəlxalq təşkilatlardan onların azad
olunmasına yardımçı olmalarını istəyir. Amma, onların Dağlıq Qarabağda “məhkəməsi”
qurulub. Beynəlxalq ictimaiyyətə nümayiş etdirdilər ki, “baxın, biz sivil məhkəmə
qurduq və onları mühakimə etdik”. O zaman bizim dövlət onlara bir neçə beynəlxalq
vəkil tutsaydı, ermənilərin həmin məhkəməsini faş edərdik. Onsuz da hamıya
aydın idi ki, onlar məhkəmə şousunu sona çatdıracaqlar.
- Artıq Dilqəm və Şahbaza hökm oxunub, indi onlarla
bağlı vəziyyəti necə şərh edərdiniz? Niyə biz bir iş görə bilmədik? Onlar üçün
ümid yeri varmı?
- Ermənilər onları qondarma “Dağlıq Qarabağ Respublikasının”
qanunları ilə mühakimə etdiklərini israr edirlər. Onlar deyirlər ki, hər iki şəxs
uydurma “DQ” ərazisində cinayət törədiblər və cəzalarını alacaqlar. İndi məhkəmə
oyunu qurtardı. Ya onlara əfv ərizəsi yazdırıb humanist addım kimi azad edəcəklər
və bununla da uydurma “DQ”də “sivil bir cəmiyyət”in olduğunu göstərəcəklər, ya
da Rusiyanın təsiri ilə azad edib Rusiya tərəfindən xal qazanacaqlar. Başqa
ümid yeri görmürəm.
- Hazırkı vəziyyətlə bağlı yenə hər hansı təşklifləriniz
varmı?
- Ölkə öz vətəndaşlarına sahib çıxmalıdır. Onun bir yolu beynəlxalq
təşkilatlar vasitəsilə onların azad olunmasına nail olmaq, əvəzində nəyisə vəd
vermək. Başqa bir yolu Azərbaycan ictimaiyyəti adından uydurma “DQ rəhbərliyi”nə
barışdırıcı ismarıclar göndərib, onları humanist olmalarına inandırmaq ki,
girovları azad etsinlər. Sonuncu yol isə həmin vətəndaşları millətin yolunda
özünü fəda vermiş insanlar elan edib, onları rəmzə çevirməkdir. Bütün bu
yollardan münaqişə tərəfləri girov götürülmüş insanları azad edərkən istifadə
etmişlər.
- Girovluqda olan digər vətəndaşlarımızla bağlı nə
deyə bilərsiniz?
- Onların axtarışı və taleləri ilə bağlı məlumatların dəqiqləşdirilməsinə
ehtiyac vardır. Döyüşlərin getdiyi ərazilərin araşdırılması, hərbi arxivlərin təftiş
olunması, insanların yaddaşlarının bir daha sənədləşdirilməsi gələcəkdə onların
taleyinə aydınlıq gətirər.
- Hazırda QHT sektorunun vəziyyətini necə qiymətləndirirsiniz?
- QHT sektoru ilə bağlı məsələdə o qədər də optimist deyiləm.
Biz durğunluq dövrünü yaşayırıq. İndiyə kimi qurduqlarımız bir günün içində əlimizdən
getdi. On illərlə yetişdirdiyimiz kadrlarımız əlimizdən çıxdı, özlərinə iş
axtarmağa getdilər. Beynəlxalq donorlar ölkədən getdi, Azərbaycanda işə ümidləri
azaldı. İllərlə qurduğumuz partnyorluq ənənəsi birdən-birə dağıldı. İndi hökumət
QHT-lərə dövlət yardımını artırmaq istəyir. Bu təqdirəlayiqdir. Amma dövlətin
QHT-lərin tələbatlarını ödəyəcək layihələri maliyyələşdirməyə gücü çatacaqmı?
Xeyr! O üzdən də vəziyyət beləcə qeyri-müəyyəndir.
- Deyirsiz ki, “biz də daxili imkanlar hesabına vətəndaş
cəmiyyətini inkişaf etdiririk”. Sirr deyilsə, hal-hazırda hansı inkişaflar var?
- Daha çox öz təşkilatımızın timsalında bu sözləri yazmışdım.
Doğrudan da kənardan təşkilat üçün maliyyə almaq dayanıb. Ancaq mən ekspert
kimi öz fəaliyyətimi davam etdirirəm. Bu il mənim ən çox səfərdə olduğum il
oldu. Təbii ki, bir ekspert kimi əvvəllər həmin tədbirlərdə məsləhət və çıxışım
üçün pul almasam da, indi almağa maraqlıydım. Qazandığım vəsait ilə təşkilatın
tam məhv olmamasına nail olduq. Eyni zamanda Vətəndaş Cəmiyyətinin müdafiəsinə
qalxdıq. Vətəndaş Cəmiyyətinin mövcud problemlərini xaricdəki tədbirlərdə səsləndirdik,
onların həll olunması üçün işlər qurduq, beynəlxalq təşkilatları Azərbaycan hakimiyyəti
ilə əlaqələrini davam etdirməyə təşviq etdik. Həbs olunanlar, hesabı bağlanan
kolleqlarımız ilə vəziyyətin araşdırılması üçün hakimiyyətlə danışıqlara ara
vermədik. Lakin Azərbaycan hakimiyyətini inandırmaq çox çətindir. Onların QHT-lərə
təzyiqlərinin də öz arqumenti var. Nəzərə almaq lazımdır ki, bütün postsovet
ölkələrində bu təzyiqlər artmaqdadır.
- Gənclik dövründə əsas hüquq-müdafiə təcrübələrinizin
xeyli hissəsini Rusiyada qazanmısınız. İndi Rusiyadakı hüquq-müdafiə işlərinin
durumunu necə qiymətləndirərdiniz? Azərbaycan və Rusiya arasında bu mənada nə
kimi fərqlər var?
- Daha çox Rusiyanın məşhur hüquq müdafiəçiləri ilə əməkdaşlıqdan
bu təcrübəni qazana bilmişik. Vaxtlə rusiyalı hüquq müdafiəçiləri imperiyadan
qurtulan dövlətlərin vətəndaş cəmiyyətlərinə nümunə olacaq fəaliyyətlər göstərmişlər.
Onların həm maddi, həm də kadr bazası çox güclü idi. Bizim onlarla rəqabət
aparacaq potensialımız yoxdur. İndi Putin hakimiyyəti də onların imkanlarını
azaldıb. Maliyyə və fəaliyyət dairələri məhdudlaşıb, onların Rusiya cəmiyyətinin
gözündən salınması üçün qara piar öz işini görür. Nəzərə almaq lazımdır ki,
hüquq müdafiəçisi bütün dövlətlərdə dissident obrazına malik insanlardır. Onlar
güclü intellektual potensiala malik olmalarına baxmayaraq, çox sadə dolanırlar,
təmkinli, geniş dairəyə malik insanlardırlar, əhali və dövlət strukturları ilə
münasibətləri çox peşəkar şəkildə qurulub. Orada hüquq müdafiə işinin 25 illik
tarixi ənənəsi var.
Təəssüf ki, Azərbaycanda bu sabitliyə nail ola bilmədik.
Hüquq müdafiəçiləri arasında münaqişə heç vaxt bitmədi. Onlar arasında “Yaşlı”
və “Cavan” nəsil mübarizəsi davam etdi. Hətta əhatə dairələri uğrunda mübarizəyə
girişdilər, insanların inamı lazım olan qədər olmadı, hakimiyyətlə insanların
hüquqlarının təmin olunması istiqamətində iş ürəkaçan olmadı, güclü və
emosiyasız hesabatlar yazmaq təcrübəsi yaranmadı. Bütün bu səbəbdən də Azərbaycanda
hüquq müdafiəsi işi zəiflədi.
Комментариев нет:
Отправить комментарий