Amerikanın Səsi: Məcburi köçkünlərin yerləşdirilməsi ilə bağlı monitorinq aparıbsınız. Vəziyyət necədir?
Əvəz Həsənov: Bizim monitorinqimiz Avropa Birliyi tərəfindən
maliyyələşdirilib və iki il davam edib. Biz daha çox yeni salınmış qəsəbələrə məcburi
köçkünlərin yerləşdirilməsi, onların şəraiti, inteqrasiyası ilə məşğul idik. Vəziyyət
gözlədiyimiz qədər də acınacaqlı deyil. Hökumət yeni qəsəbələrdə infrastrukturu
kifayət qədər bərpa edib və insanları da müəyyən kriteriyalarla oraya köçürə
bilib.
Amerikanın Səsi: Təqribən nə qədər məcburi köçkün yeni evlərə
yerləşdirilib?
Əvəz Həsənov: Dövlətin tam dəqiq statistikası olmasa da, təxminən
200 minə yaxın qeyd olunur. İnidiyədək 17 rayonda 70-dək qəsəbə salınıb və yeni
qəsəbələrin əksəriyyəti sərhəd bölgələrdə tikilib.
Amerikanın Səsi: Azərbaycan hökuməti münaqişə nəticəsində bir
milyondan çox insanın öz evini tərk etdiyini bildirir. Onlardan nə qədəri yeni
qəsəbələrdə yerləşdirilməyib? Onların durumu necədir?
Haradasa 400 min insan üçün mənzil tikməyə dövlət hazır olmalıdır.
Əvəz Həsənov: Yerləşdirilməyənlərin 250 min nəfərə yaxını
öz şəxsi mənzillərində, qohum evlərində və ya hökumətin verdiyi mənzillərlə
qane olmayaraq özlərinə şəxsi ev tikən insanlardır. Onların böyük əksəriyyəti
Bakı və Sumqayıt şəhərlərində yaşayır. Haradasa 400 min insan üçün mənzil tikməyə
dövlət hazır olmalıdır.
Amerikanın Səsi: İndiki iqtisadi böhran dövründə bu
mümkündürmü?
Yeni tikilən qəsəbələrdə bir mərtəbəli evlərin qiyməti 7-8 min manatdan 30
min manatadəkdir.
Əvəz Həsənov: Məncə evlərin tikilməsi o qədər də baha
başa gəlmir. Yeni tikilən qəsəbələrdə bir mərtəbəli evlərin qiyməti 7-8 min
manatdan 30 min manatadəkdir. Bununla yanaşı, hökumət məcburi köçkünlər köçürülənədək
yaşadığı evləri firmalara da sata bilər.
Amerikanın Səsi: Çoxsaylı insanların evləri, mülkiyyəti erməni
qoşunlarının nəzarətində olan ərazilərdə qalıb. Bununla bağlı monitorinq
aparmaq mümkündürmü?
Bunun üçün gərək Ermənistan da monitorinq aparan təşkilatın mandatını
tanısın və informasiyasını qəbul etsin.
Əvəz Həsənov: Ciddi monitorinq aparmaq üçün gərək Azərbaycan
hökuməti onların mandatını qəbul etsin. Bunun üçün gərək Ermənistan da
monitorinq aparan təşkilatın mandatını tanısın və informasiyasını qəbul etsin.
Eyni zamanda Ermənistan tərəfdə monitorinqi aparacaq partnyor olmalıdır. Məncə
indiki mərhələdə bu çox çətindir. Çünki hər bir tərəf öz iddiasını ortaya
qoyur, amma o iddianı sənədləşdirmək mümkün reyil.
Amerkanın Səsi: Siz görüşdüyünüz məcburi köçkünlərə öz evlərinə
qayıtmaq fikrindədirmir? Yoxsa məkunlaşdığı ərazidə qalmaq istəyirlər?
Əvəz Həsənov: Məcburi köçkünlər şəhərlərdə daha çox
yaşayanda onlar inteqrasiya olunmuş sayılır. Onlar öz doğma evləri barədə ola
bilsin o qədər də yaxşı düşünə bilmirdilər. Həmin köçkünlər indi sərhədə yaxın ərazilərə
köçürülüb, orada artıq izolyasiya olunmuş durumdadır. Onların böyük əkəriyyəti
öz torpaqlarına qayıtmaq fikrindədir. Çünki onların əvvəl yaşadıqları ərazilər
daha konfortludur.
Amerikanın Səsi: Beynəlxalq təşkilatların məcburi köçkünlərin
hüquqlarının müdafiəsi ilə bağlı apardığı işlər sizi qane edirmi?
Hökumət də şərait yaratsa, beynəlxalq təşkilatlar gələr və gedib orada
köçkünlərlə vasitəçisiz görüşər, proqramlar icra edər.
Əvəz Həsənov: Yox, qane etmir. Azərbaycanda 2003-ci ildən bu
yana beynəlxalq təşkilatların humanitar yardım və ya humanitar proqramları başa
çatıb. Azərbaycan inkişaf proqramına qədəm qoyub. Məncə Azərbaycanın dövlət
proqramı ilə yanaşı, beynəlxalq təşkilatların da məcburi köçkün qəsəbələrinə
girişini təmin etməlidir ki, insanlar məcburi köçkün qəsəbələrinə getsin,
onların problemləri ilə maraqlansın və onların hüquqlarının təminatçısı olsun.
Beynəlxalq təşkilatların məcburi köçkün qəsəbələrinə çıxışı az olduğundan onlar
da bu vəzifəni icra etmir. Hökumət də şərait yaratsa, beynəlxalq təşkilatlar gələr
və gedib orada köçkünlərlə vasitəçisiz görüşər, proqramlar icra edər. Bu halda
beynəlxalq təşkilatlar məcburi köçkünlərin hüquqlarının qorunmasında maraqlı
olacaq.
http://www.amerikaninsesi.org/content/evez_hesenov/2744327.html